“Sizi bir tek candan yaratan O’dur. Sonra sizin için bir karar yeri, bir de emanet yeri vardır.
Biz âyetlerimizi, anlayan bir toplum için apaçık beyan ettik.”¹
Âyetin de işaret ettiği gibi, ana rahmine düştüğü andan mezara, insan, mekân ve zamandan âzâde değildir. Âzâde olmak bir yana, dünyaya bırakılmışlığıyla² o, mekâna ve zamana tâbi kılınmıştır. Hatta bizâtihî insanın kendisi bir bedenle sınırlandırılmıştır. Bedeninin sınırlılıklarına göre belirlenen insan aynı zamanda kendisi dışındaki alan [sphere, der Raum] ile de sürekli bir ilişki içindedir. İçinde varlık gösterdiği doğal ve yapay çevresine göre ve onun tarafından belirlenir. Bu deneme mekânın ve kentin; çeşitli işlevler yüklenerek, muhtelif kullanımlar ve yapılar tarafından biçimlendirilmesinin (belirlenmesinin, kimliklendirilmesinin) nasıl okunabileceğine ilişkin bir girizgâh niteliğinde kurgulanmıştır. Yukarıda kısaca açıklamaya çalıştığım gibi mekân, insanüstündeki belirleyici etkisi bağlamında anlamlı bulunmaktadır.
2
“yazık ki uzaktır kuşları, sokaklarıyla bizim olan şehir”³
Mekân, ilk olarak maddî bir forma tekabül eder. Mahalle, bulvar, sokak, kaldırım, park, gerek imgelemimizde gerekse günlük pratiğimizde evvelâ fiziksel olarak kendilerini gösterir. Kent mekânındaki bu ve benzeri unsurlar, rutinimizin –çoğu zaman yanından dikkat etmeksizin geçip gittiğimiz- fiziksel zeminini oluşturur, gündelik ritmimizi belirler. Trafik lambasının kaç saniye yandığından, kaldırımların genişliğine, rampaların, alt ve üst geçitlerin, sokak lambalarının uygunluğuna kadar kent kendi konumumuza (yaya olarak mı taşıtla mı kenti deneyimlediğimize) göre bizi etkileyen bir işlevler bütünüdür. Yalnızca fizikî planlaması bile belirleyicidir ve ideolojisiz/nötr değildir. İnsan eliyle, insan perspektifiyle gerçekleşen mekânı biçimlendirme/planlama işi, mekânı fizikselliğinden koparır, onu politik kılar. Yâni biçimlendirdiğimiz ve bizi biçimlendiren mekânın maddî/fiziksel bir yönü olmakla birlikte, mekanik bir mantıkla planlansa bile, fiziksel yönünün üstünde bir anlamı vardır; politik, ekonomik, sosyal sonuçlara yol açar. Bu bakımdan kentsel mekânı fiziksel anlamının ötesinde okumak, mekânın/kentin kimliğine ilişkin bir kanâate sahip olmamıza yardımcı olur.
[vc_cta h2=”Yazının devamı Ayarsız dergisinde” style=”3d” add_button=”right” btn_title=”Abonelik Formu” btn_style=”3d” btn_shape=”square” btn_color=”danger” btn_link=”url:http%3A%2F%2Fayarsiz.net%2Fabonelik-formu%2F|||”]Ayarsız dergisini kitapçılardan edinebilir veya Abonelik formunu doldurarak adresinize getirtebilirsiniz.[/vc_cta]
