Tarihimizin en zor dönemlerini yaşadığımız I. Dünya Savaşı sırasında yanımızda yer alan Müslüman milletlerden bir tanesi de Sudanlılardı. Türkiye’den 5 bin km uzaklıkta, Afrika’nın ortasından taa Darfur’dan, sömürgeciler karşısındaki bağımsızlık mücadelemize destek olan kahramanlar vardı. I. Dünya Savaşı’nda, “Osmanlı bizi nereye çağırırsa hemen gideriz” diyerek, Cihâd-ı Ekber çağrısına katılan ve Osmanlı Devleti’nin yanında yer alan Darfur Sultanı Ali Dinar’ın Çanakkale muharebelerine asker gönderdiğini biliyor muydunuz?1
İngilizler, kendilerine karşı mücadele eden ve “Mehdi Hareketi” adı altında bir araya gelen Sudanlı Müslümanların direnişi kırdıktan sonra, 1898 yılında Sudan topraklarını işgal etmişlerdir. Ali Dinar, İngilizlere karşı Sudan’da bağımsızlık mücadelesinin liderlerinden birisi olmakla birlikte, “Mehdi” olarak bilinen Muhammed Ahmed’in ordusunda komutanlık yapmış ve İngilizlere karşı uzun yıllar mücadele etmiştir.2 XIX. yüzyılın sonlarında, Darfur bölgesinin idaresini ele alarak Darfur Sultanlığı’nı yeniden tesis eden Ali Dinar, bölgedeki Batılı sömürgecilerin tahakkümlerine rağmen Darfur Sultanlığı’nı uzun yıllar bağımsız bir şekilde idare etmiştir. Osmanlı Devleti’ne olan sevgi, saygı, muhabbet ve gönülden bağlılığını her fırsatta dile getiren Sultan Ali Dinar, I. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte, savaşa Osmanlı Devleti safında dâhil olarak İngilizlere karşı mücadeleye atılmıştır.3
Osmanlı Devleti’nin en zor dönemlerinde, sultanlığını ve canını kaybetmeyi göze alarak yanımızda yer alan Darfur Sultanı Ali Dinar’a, ölüm kalım mücadelesi verdiğimiz o dönemde yeterince destek olamadık. Ali Dinar, İngilizlere karşı girdiği savaşı kaybederek şehit düşmüş, üstelik İngilizlere karşı savaşırken, Çanakkale muharebelerine savaşmak üzere asker göndermeyi de ihmal etmemiştir.4
Tarih sayfaları arasında şöyle bir yolculuğa çıkmak gerekirse: I. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte İtilâf Devletleri, Osmanlı Devleti’ne karşı Çanakkale cephesini açmış ve Kuzey Afrika’da sömürüye mâruz bıraktıkları; Sudan, Senegal, Fas, Tunus, Cezayir gibi bölgelerden Afrikalı Müslümanları savaştırmak üzere zorla Çanakkale cephesine getirmişlerdir.5 Çanakkale’ye sevk edilen Afrikalı Müslümanların büyük çoğunluğu, Osmanlı Devleti’ne karşı savaşmak istememiş ve Osmanlı Devleti’nin yanında yer almayı tercih etmişlerdir. Böylelikle, çeşitli savaş ve cephelerde Türklerle omuz omuza savaşan Sudanlılar, Osmanlı Ordusu’nda çeşitli askerî görevler üstlenerek şehitler vermişlerdir.6 I. Dünya Savaşı sırasında, İtilâf Devletleri’nin; Türklere karşı savaşmak üzere, Çanakkale’ye zorla getirdikleri bazı Sudanlı askerler birliklerinden firar ederek, Osmanlı Devleti’nin ilân etmiş olduğu Cihâd-ı Ekber’e katılmışlar ve Osmanlı Ordusu’nda görev almışlardır. Osmanlı Devleti saflarında yer alan söz konusu Sudanlı Müslüman askerler, Afrikalı olmaları sebebiyle “Kara Arap” olarak nitelendirilmişlerdir7 Dönemin şartlarını ve Afrikalı Müslümanların direniş hâlini daha iyi anlayabilmek adına Çanakkale cephesine zorla getirilen Sudanlı Müslümanlardan birine örnek vermek gerekirse:
Sudanlı Makader oğlu Muhammed Kamara; I. Tümen IV. Senegal Alayı’nın I. Tabur, I. Bölüğü’nden Müslüman bir asker. 30 yaşında ve evli. Eşi de kendisi de Müslüman. Anlaşılmaz bir Fransızca konuşuyor. Başka bir dil bilmiyor. Müslüman olduğunu ispatlaması adına kendisine namaz kıldırılmış. Sudanlı Muhammed, 20 Kasım 1915’te birliğinden firar ederek Osmanlı Ordusu’na iltica etmiş. Osmanlı Devleti’ne iltica ettikten sonra, İtilâf Devletleri’nin Çanakkale’deki askerî güçleri ile ilgili olarak bütün bildiklerini bize anlatmış ve yanımızda yer almış.
