Şimdi artık kalemsiz ve kâğıtsız, harfsiz hecesiz, noktası virgülü yok, hiçbir şey anlatmayan, fakat tam da bunun için her şeyi anlatmış sayılan o hikâyeye geldi sıra. Yazdım onu, hiç çizilmemiş çizgilerin yaptığı satırlara, mürekkepsiz kalemlerle, saate hiç bakmadan ve etrâfta aslında, güneşi ve dünyâyı peşine takıp döndüren, döndüren, başımı döndüren, feleğin de çarkını döndüren hiçbir saat yokken. Düşünmedim, ki tam da bu yüzden benden önce düşünülmüş her şey kalbime doğdu, beynimi doldurdu: içimde artık birbirlerine kin duymayan devlerin ve cücelerin, cinlerin ve perilerin, -gerçi hiçbir değer yargım da kalmamıştı ama-eski zamanların iyi ve kötülerinin resm-i geçiti başladı. Biz, buraların çocukları, dokuz kat göğe ve yedi kat yere yahut tam tersine, dağlara ve ovalara, nehirlere ve çöllere, denizlerle kayalara; doğuya, batıya, kuzeye ve güneye sığışmıştık; nasıl sığışmışsa bir zamanlar Mısır Piramitleri’ne, Çin Seddi’ne ve bütün anıt yapılara o büyük hükümdârların ihtirâslarıyla zavallı çalışanların terleri. Önsüzlüğün ve sonsuzluğun öncesinde ve sonrasında, koskoca ama kapkara olmayan, hattâ hiç kararmamış bir boşluğun ortasında, tanrıların kurduğu salıncaklarda el ele sallanıyorduk. İçimizi dolduran çocukları sığdırabileceğimiz hiçbir park inşâ edilmemişti henüz, çok kalabalıktık, canımız çok sıkkındı, hiçbir muhayyile böyle bir tezatı içine sığdırmaya muktedir değildi. Bütün varlığı yırtıp aşacak bir isteri krizi hâlinde bağırmak, neyimiz var neyimiz yoksa kusmak, boşalmak, etrâfı kirletmek veyâ içimizi-bizi yapan fakat bütün rahatsızlığımızın da bânisi olan içimizi-temizlemek, hiç olmazsa dışarıyla aynı nispette kirli olmak istiyorduk. Bunun için, işte tam olarak ve sâdece bunun için, susmayı tercîh ettim.
Susmak sırtıma hiçbir yeni yük yüklemedi, ne hâl-i hazırda az bilinir adımı başka kulaklara duyurarak hiç istemeyeceğim olayların başıma gelmesine neden oldu, ne de ferahlığın ve gönül rahatlığının tatlı uykusuna kapılıp miskinleştim. Her şey olduğu gibi devâm etti, kimse bu yüzden ne kaybettiğini veyâ kazandığını düşünebilecek durumda değildi; çünkü zâten kâinâtı kaplayan mücessem telâşın içinde yuvarlanmakla meşgûldük. Bu büyük telâş kendi curcunasını her ân yeni baştan yaratıyordu; atılan her adım uzun zaman bugünü beklemiş varlığın tozunu kaldırıyor, göz gözü görmez oluyor, bütün o kalabalık aksırıyor, tıksırıyor, hepsi kendi aceleleri içinde tesadüfen yürüyorlardı. Esâsında çok dar bir çevrede, insana bir vakitler hürriyetin bir his dahi olduğunu hatırlama imkânı vermeyen bir kapanda yaşıyorduk, bizi altı büyük zincirle bağlamışlardı; fakat içimizi, her şeyin yolunda gittiğine ve tarihin yahut geleceğin hiçbir yerinde bizden daha başına buyruk insanların yaşamış olamayacağına inanmamızı sağlayan, gerçeğin ta kendisi gibi kavramsal ve gerçeğin vücut bulmuş hâli gibi maddesel bir vehim doldurmuştu. Huzurluyduk, bundan daha iyisinin olamayacağına emindik; sevdiğimiz herkes, sâhip olmak istediğimiz her şey elimizin altında değilse bile çok yakınımızdaydı, hayâtımızı yapan bu gidiş gelişlerin birinde mutlakâ onlara rastlayacaktık. Taşkınlık çıkarmaktan, birilerinin huzurunu bozmaktan çok korkuyorduk; en ufak bir olayda her şey altüst olur, zar zor sakladığımız, başkalarından gizleyerek kutu misâl evlerimizin kuytularında âilemize ayırdığımız neşemiz elimizden alınır diye, çizilmiş hiçbir sınırın dışına çıkmamaya ciddî özen ve gayret gösteriyorduk. Belki de, geçen zaman göstermişti ki, hiçbirimizin bir diğerinden farkı yoktu, bu yüzden herkesin yekdiğeriyle aynı derecede temiz veyâ kirli olacağı, böylece hiç kimsenin keyfini kaçırmayacak bir sistem fikri çok âdil görünüyordu. Bir kişinin daha susuyor veyâ konuşuyor olması hiçbir şeyi değiştirmeyecekti.
